Blog

Trauma’s, we hebben ze allemaal, mens en dier.

Wat kunnen we van een trauma leren?

De meeste mensen schrikken bij het woord ‘trauma’. In eerste instantie voelen ze verzet of tenminste enige weerstand bij dit woord. Maar een trauma is heel gewoon, traumatische ervaringen horen bij het leven. Sterker nog, we hebben ze nodig, want door trauma’s leren ons lichaam en geest om te overleven. We hebben het hier dan over een psychische trauma.

Trauma’s zijn niets meer dan kleine tot grote incidenten, indrukwekkende gebeurtenissen die we meemaken. Ze ontwikkelen ons zelflerend vermogen, niet alleen van ons mensen, maar van alle levende wezens. Een simpel voorbeeld: als klein kind zit je aan de hete kachel. Om te voorkomen dat je hand verbrandt, trek je in een reflex je hand terug. Daarbij geeft de pijn een signaal dat een onprettig gevoel geeft, en dit gevoel voorkomt dat je het weer doet.

Zo’n reflexreactie van het lichaam wordt aangestuurd door ons brein, wij hebben daar nagenoeg geen invloed op. Het gebeurt gewoon en is sneller dan onze gedachten. Wanneer een gebeurtenis heel overweldigend is of daadwerkelijk een kwestie van leven of dood, maakt het lichaam razendsnel stresshormonen (o.a. adrenaline, cortisol) aan om te kunnen vechten of vluchten. Wanneer dat niet mogelijk is, kan het lichaam als het ware ‘bevriezen’. De energie die is aangemaakt om in actie te kunnen komen om te overleven, slaat dan in een keer vast in het lichaam. Wanneer het gevaar geweken is, komt deze energie alsnog vrij in het lichaam door bijvoorbeeld hevig trillen, schokken, met armen en benen sterk te bewegen alsof je nog vlucht of vecht.

Het kan voorkomen dat dit zelf herstellend mechanisme niet goed werkt, en dat de geblokkeerde energie vast blijft zitten. De reflexreactie is niet afgemaakt en het lichaam ervaart nog steeds gevaar. Het maakt nog steeds stresshormonen aan terwijl het gevaar allang is geweken. Wanneer dit te lang aanhoudt, kan men last krijgen van trauma symptomen. Het natuurlijk helend vermogen van het lichaam stagneert. Dan spreekt men van post traumatisch stress syndroom, PTSS.

Niet alleen mensen kunnen last hebben van PTSS, maar ook dieren. Zo heeft mijn paard Pluto ooit zo’n overweldigend psycho trauma opgelopen. Ik weet niet wat hij heeft meegemaakt, want ik heb hem pas 1,5 jaar. Maar ik weet inmiddels wel wat voor symptomen voortkomen vanuit zijn PTSS. In de natuur zou hij direct ten prooi zijn gevallen met dit traumareflex en het niet hebben overleefd.

“Dit incident heeft mij aangezet om op onderzoek te gaan naar het hoe en waarom van trauma’s.”

De eerste keer dat ik er mee te maken kreeg was op een buitenrit. Een groepje pinken (jonge koeien) in de wei kwam al dollend naar hem toe gerend terwijl wij over de weg stapten. Pluto raakte zo in paniek dat hij acuut bevroor. Er was geen beweging meer in te krijgen, hij stond als een standbeeld. Stem, aanraken, afleiden, pijnprikkels, niets hielp. Verstijfd, volkomen geïsoleerd en geblokkeerd zat hij vast in zichzelf. Het schoot door mijn hoofd dat hij niet weg kon rennen zoals andere paarden gedaan zouden hebben in zo’n situatie.

Het volgende moment lag ik samen met Pluto op de klinkers. Door de doodsangst zo verlamd geraakt dat hij  ineen was gestort. Ik kwam gelukkig niet onder hem terecht en kon opstaan. Pluto bleef liggen… Zijn ogen waren dof en leeg, die blik vergeet ik nooit weer. Alsof er alleen een lichaam was, geen spirit meer aanwezig. Bizar! En ook bijzonder. Opvallend was dat ik helemaal niet bang was geworden door de valpartij. Ik was rustig en verwonderd over wat er zojuist was gebeurd. Maar hoe nu verder? Ik had geen idee. Ik probeerde hem gerust te stellen door te strelen en rustig op hem in te praten. In de verte kwamen al weer auto’s aan. Ik heb hem toen toch overeind gekregen en ben rustig naar een weiland verderop gelopen. Pluto liep als een mak lammetje achter mij aan. Duf en gedesoriënteerd volgende hij mij blind uit vertrouwen. In de eerste de beste wei aangekomen heb ik eerst gekeken of hij gewond was. Gelukkig hadden we allebei alleen maar een kleine schaafwond op onze rechter elleboog. Verder niets te zien. Toen ben ik maar weer op Pluto geklommen en hebben we ons rondje afgemaakt.

Dit incident heeft mij aangezet om op onderzoek te gaan naar het hoe en waarom van een trauma. Ik wilde begrijpen wat er gebeurd was. En zo kwam ik bij de boeken van Peter Levine terecht: “De tijger ontwaakt”, en “ De stem van het lichaam”. Hij schrijft heel inspirerend over het proces van het bevriezen van de energie in het lichaam. Tevens benoemd hij, hoe bij het dalen van de stress, de bevroren energie weer vrij kan komen en daarmee het lichaam uit zijn ‘bevriezing’ komt. Hij adviseert dit proces met kleine beetjes te doceren zodat er niet een her-traumatisering plaats vindt en de traumareflex wordt versterkt in plaats van afgezwakt.

Dat gebeurde gelukkig ook met Pluto. Instinctief had ik het juiste gedaan, door rustig met hem te wandelen haalde ik hem weg van de prikkels en voelde hij zich langzaam maar zeker weer veilig. Door weer in verbinding met hem te gaan, kwam het gevoel van welzijn/zich goed voelen weer terug en namen de stresshormonen in zijn bloed af.

In de weken erna heb ik met Pluto bijna wekelijks weilanden met kuddes koeien, pony’s of ezels opgezocht. Eerst met iemand op de fiets erbij of samen met een ander paard. Hierdoor viel hij niet meer in zijn bevroren houding terug en kon ik stapje voor stapje meer in verbinding blijven en hem leiden langs zijn ‘gevaar’. Soms hadden we nog een terugval maar nu, na een jaar, weet ik zeker dat hij genezen is van zijn traumareflex (PTSS). Hij loopt nu, samen met mij, aan een lang teugeltje langs de koeien in de wei. Komt er toch een jonge koe al bokkend op hem af, dan kijkt hij wel alert maar blijft in verbinding en stapt verder alsof er niets aan de hand is.

Bij ons mensen is het soms helaas anders. Wij kunnen wat meer moeite hebben om uit die bevriezing te komen. Dat heeft te maken met ons brein, dat soms het zelfhelend vermogen van ons lichaam kan belemmeren of zelfs blokkeren. En dan krijg je heel andere problemen. Het gaat ongemerkt je hele leven beïnvloeden. Dan kun je er zelfs ziek van worden.

Daar vertel ik graag meer over in mijn volgende blog.